MELANOOM
Inleiding
Het melanoom is een kwaadaardige gezwel uitgaande van de pigmentcellen van de huid. Meestal ontstaat een melanoom in een al langer bestaande moedervlek maar een melanoom kan ook ontstaan in vooraf gezonde huid.
In Nederland wordt jaarlijks bij ongeveer 5000 mensen een melanoom vastgesteld. Het melanoom komt steeds vaker voor. In 2010 overleden bijna 800 mensen aan een uitgezaaid melanoom. Het melanoom kan op alle leeftijden voorkomen maar is bij kinderen zeldzaam. Overmatige blootstelling aan UV-stralen (zon, zonnebank) is een belangrijke oorzaak van het melanoom, vooral zonverbrandingen op de kinderleeftijd lijken een rol te spelen. Personen met een erg blanke huid en veel moedervlekken lopen een groter risico. Soms speelt genetische aanleg een rol. In dat geval komen meerdere melanomen in de familie voor. Melanomen kunnen overal op het lichaam voorkomen maar hebben wel voorkeurslocalisaties. Bij vrouwen komen melanomen vooral voor op de benen, bij mannen op de rug.
Symptomen
Als een moedervlek kwaadaardig wordt, verandert de moedervlek van kleur, vorm en neemt hij toe in grootte (omvang en/of dikte). Soms gaat de moedervlek bloeden, jeuken of pijn doen. Goede informatie hierover kunt u vinden op het internet (www.myskincheck.nl en www.checkjevlekje.nl).
De volgende ABCD-methode wordt vaak gebruikt om een melanoom te herkennen:
Er zijn verschillende soorten melanoom. Op de website van de Stichting Melanoom kunt u meer lezen (www.melanoom.nfk.nl).
Als een melanoom vroegtijdig wordt ontdekt en behandeld is de prognose meestal goed. Het is dus erg belangrijk dat u veranderende moedervlekken tijdig door uw huisarts laat controleren. Als de huisarts uw moedervlek niet vertrouwt, wordt u verwezen naar de huidarts.
Het melanoom is een kwaadaardige gezwel uitgaande van de pigmentcellen van de huid. Meestal ontstaat een melanoom in een al langer bestaande moedervlek maar een melanoom kan ook ontstaan in vooraf gezonde huid.
In Nederland wordt jaarlijks bij ongeveer 5000 mensen een melanoom vastgesteld. Het melanoom komt steeds vaker voor. In 2010 overleden bijna 800 mensen aan een uitgezaaid melanoom. Het melanoom kan op alle leeftijden voorkomen maar is bij kinderen zeldzaam. Overmatige blootstelling aan UV-stralen (zon, zonnebank) is een belangrijke oorzaak van het melanoom, vooral zonverbrandingen op de kinderleeftijd lijken een rol te spelen. Personen met een erg blanke huid en veel moedervlekken lopen een groter risico. Soms speelt genetische aanleg een rol. In dat geval komen meerdere melanomen in de familie voor. Melanomen kunnen overal op het lichaam voorkomen maar hebben wel voorkeurslocalisaties. Bij vrouwen komen melanomen vooral voor op de benen, bij mannen op de rug.
Symptomen
Als een moedervlek kwaadaardig wordt, verandert de moedervlek van kleur, vorm en neemt hij toe in grootte (omvang en/of dikte). Soms gaat de moedervlek bloeden, jeuken of pijn doen. Goede informatie hierover kunt u vinden op het internet (www.myskincheck.nl en www.checkjevlekje.nl).
De volgende ABCD-methode wordt vaak gebruikt om een melanoom te herkennen:
- Asymmetrie: de vlek heeft niet aan beide kanten dezelfde vorm.
- Borders (randen): de vlek heeft een vage, soms aflopende rand.
- Colour (kleur): de vlek bestaat uit verschillende kleuren (bruin, zwart, rood en wit).
- Diameter: de plek is een stuk groter dan een normale moedervlek (de regel is een diameter van meer dan 6 millimeter).
Er zijn verschillende soorten melanoom. Op de website van de Stichting Melanoom kunt u meer lezen (www.melanoom.nfk.nl).
Als een melanoom vroegtijdig wordt ontdekt en behandeld is de prognose meestal goed. Het is dus erg belangrijk dat u veranderende moedervlekken tijdig door uw huisarts laat controleren. Als de huisarts uw moedervlek niet vertrouwt, wordt u verwezen naar de huidarts.
|
|
|
Onderzoek en behandeling
De huidarts bespreekt met u de veranderingen die zijn opgetreden in de moedervlek en onderzoekt de verdachte moedervlek. Een belangrijk hulpmiddel daarbij is de dermatoscoop. Dat is een speciaal vergrootglas waarmee de details van de betreffende moedervlek kunnen worden onderzocht. De huidarts kan zo redelijk betrouwbaar een goedaardige van een onrustige of kwaadaardige moedervlek onderscheiden. Als de huidarts de moedervlek als onrustig of kwaadaardig beoordeelt, moet de moedervlek met een smalle rand gezond weefsel worden verwijderd voor verder onderzoek door de patholoog. In de meeste gevallen voert de huidarts zelf deze ingreep uit. De patholoog onderzoekt de verwijderde moedervlek onder de microscoop en stelt de uiteindelijke diagnose. Ook meet de patholoog onder de microscoop de dikte van het melanoom (de zogenaamde Breslow-dikte). Dit gegeven is belangrijk voor de prognose en het verdere beleid. Hoe dunner het melanoom, hoe beter de prognose. De huidarts bespreekt samen met de oncologisch verpleegkundige de diagnose met u. In het MCL is hiervoor een speciale Huidkankerpolikliniek opgestart. Deze spreekuren vinden plaats op maandagmorgen op de polikliniek Dermatologie in het MCL.
Als sprake is van een melanoom is verdere behandeling en soms ook onderzoek noodzakelijk.
Als sprake is van uitgezaaid melanoom wordt u verwezen naar de internist-oncoloog. Deze bespreekt de situatie en de behandelmogelijkheden met u. De vooruitzichten voor patiënten met uitgezaaid melanoom zijn altijd somber geweest. Genezing van uitgezaaid melanoom is ook nu nog steeds erg moeilijk maar de laatste jaren zijn er wel hoopvolle ontwikkelingen. Nieuwe medicijnen zoals ipilimumab en vemurafenib en mogelijk ook vaccinatietherapie kunnen de overleving bij uitgezaaid melanoom verbeteren.
Melanoomcentra
De Nederlandse Vereniging voor Medische Oncologie (NVMO) en de Nederlandse Zorgautoriteit (NZA) hebben geregeld, dat alle patiënten met een uitgezaaid melanoom voortaan alleen in academische ziekenhuizen en een aantal partnerziekenhuizen mogen worden behandeld. Eén van deze partnerziekenhuizen is het Medisch Centrum Leeuwarden. Het MCL werkt samen met het Universitair Medisch Centrum Groningen.
Zorgpad
De behandeling van patiënten met een melanoom is vaak relatief eenvoudig maar kan ook gecompliceerd zijn. Er zijn dan een groot aantal zorgverleners bij de behandeling betrokken (huidarts, plastisch chirurg, oncologisch chirurg, kaakchirurg, radioloog, nucleair geneeskundige, radiotherapeut, internist-oncoloog, oncologisch verpleegkundige, huidtherapeute, doktersassistentes en verpleegkundigen). Een goede organisatie van de zorg is dus erg belangrijk. Daarom is in het MCL is in 2012 het Zorgpad Melanoom gerealiseerd. Voor patiënten is het goed om te weten of er in een ziekenhuis een zorgpad is en hoe dat er uit ziet.
Nacontrole / follow-up
Na de behandeling zult u een aantal jaren onder controle blijven bij de huidarts. U wordt meestal 5 jaar gecontroleerd, bij hele dunne melanomen wordt veel korter gecontroleerd. Tijdens de controle wordt het litteken van het melanoom onderzocht en worden lymfeklieren in de omgeving van het litteken van het melanoom en de overige huid gecontroleerd. Ook wordt u gewezen op de mogelijkheid van zelfcontrole. Begeleiding is een belangrijk onderdeel van de controle. Aarzelt u daarom niet om zelf ook onderwerpen aan de orde te stellen. Het gaat er immers om te kijken hoe het met u gaat. Het is handig om uw vragen ter voorbereiding op te schrijven en het briefje mee te nemen. Zo weet u zeker dat u alles bespreekt. Afhankelijk van uw situatie wordt u ook gecontroleerd door de chirurg. Bij uitgezaaid melanoom worden de controles uitgevoerd door de internist-oncoloog.
U kunt in de controleperiode ook altijd een beroep doen op de oncologie verpleegkundige, zowel telefonisch als met een gesprek op de polikliniek dermatologie. Zij kan veel vragen beantwoorden en u helpen bij het vinden van ondersteuning. Zij kan u vragen hierbij de Lastmeter in te vullen. Op deze lijst kunt u aangeven welke klachten u heeft en in welke mate. Ook kunt u aangeven op welk gebied u nog hulp nodig heeft.
Links
Symptomen
www.checkjevlekje.nl
www.myskincheck.nl
Zelfcontrole
www.kanker.nl/bibliotheek/melanoom/behandeling-en-bijwerkingen/1044-nazorg-en-controle-bij-melanoom
Algemene informatie
www.melanoom.nfk.nl
http://kanker.kwfkankerbestrijding.nl/soorten-kanker/Pages/soorten-kanker-melanoom.aspx
www.huidarts.info
Lastmeter
www.lastmeter.nl
De huidarts bespreekt met u de veranderingen die zijn opgetreden in de moedervlek en onderzoekt de verdachte moedervlek. Een belangrijk hulpmiddel daarbij is de dermatoscoop. Dat is een speciaal vergrootglas waarmee de details van de betreffende moedervlek kunnen worden onderzocht. De huidarts kan zo redelijk betrouwbaar een goedaardige van een onrustige of kwaadaardige moedervlek onderscheiden. Als de huidarts de moedervlek als onrustig of kwaadaardig beoordeelt, moet de moedervlek met een smalle rand gezond weefsel worden verwijderd voor verder onderzoek door de patholoog. In de meeste gevallen voert de huidarts zelf deze ingreep uit. De patholoog onderzoekt de verwijderde moedervlek onder de microscoop en stelt de uiteindelijke diagnose. Ook meet de patholoog onder de microscoop de dikte van het melanoom (de zogenaamde Breslow-dikte). Dit gegeven is belangrijk voor de prognose en het verdere beleid. Hoe dunner het melanoom, hoe beter de prognose. De huidarts bespreekt samen met de oncologisch verpleegkundige de diagnose met u. In het MCL is hiervoor een speciale Huidkankerpolikliniek opgestart. Deze spreekuren vinden plaats op maandagmorgen op de polikliniek Dermatologie in het MCL.
Als sprake is van een melanoom is verdere behandeling en soms ook onderzoek noodzakelijk.
- Afhankelijk van de Breslow-dikte moet een een ruimere marge (0.5 – 2 cm) gezond weefsel worden verwijderd. Dit wordt gedaan om de kans dat het melanoom terug komt zo klein mogelijk te maken. Deze behandeling wordt uitgevoerd door de dermatoloog of door de (plastisch) chirurg.
- Bij melanomen met een Breslow-dikte meer dan 1 mm kunnen de lymfeklieren in de omgeving van het melanoom worden onderzocht door middel van de zogenaamde schildwachtklierprocedure. Als uit de schildwachtklierprocedure blijkt dat de lymfeklieren in bijvoorbeeld de oksel of lies zijn aangetast, volgt een meer uitgebreide operatie waarbij alle lymfeklieren in het betreffende gebied worden verwijderd. Deze behandeling wordt uitgevoerd door de oncologisch chirurg.
- Bij verdenking op uitzaaingen van het melanoom elders in het lichaam wordt verder onderzoek gedaan. In veel gevallen wordt dan een PET-CT-scan uitgevoerd. Deze scan toont naast tumorafmetingen ook de activiteit van tumorweefsel, waardoor deze scan nog beter uitzaaiingen opspoort.
Als sprake is van uitgezaaid melanoom wordt u verwezen naar de internist-oncoloog. Deze bespreekt de situatie en de behandelmogelijkheden met u. De vooruitzichten voor patiënten met uitgezaaid melanoom zijn altijd somber geweest. Genezing van uitgezaaid melanoom is ook nu nog steeds erg moeilijk maar de laatste jaren zijn er wel hoopvolle ontwikkelingen. Nieuwe medicijnen zoals ipilimumab en vemurafenib en mogelijk ook vaccinatietherapie kunnen de overleving bij uitgezaaid melanoom verbeteren.
Melanoomcentra
De Nederlandse Vereniging voor Medische Oncologie (NVMO) en de Nederlandse Zorgautoriteit (NZA) hebben geregeld, dat alle patiënten met een uitgezaaid melanoom voortaan alleen in academische ziekenhuizen en een aantal partnerziekenhuizen mogen worden behandeld. Eén van deze partnerziekenhuizen is het Medisch Centrum Leeuwarden. Het MCL werkt samen met het Universitair Medisch Centrum Groningen.
Zorgpad
De behandeling van patiënten met een melanoom is vaak relatief eenvoudig maar kan ook gecompliceerd zijn. Er zijn dan een groot aantal zorgverleners bij de behandeling betrokken (huidarts, plastisch chirurg, oncologisch chirurg, kaakchirurg, radioloog, nucleair geneeskundige, radiotherapeut, internist-oncoloog, oncologisch verpleegkundige, huidtherapeute, doktersassistentes en verpleegkundigen). Een goede organisatie van de zorg is dus erg belangrijk. Daarom is in het MCL is in 2012 het Zorgpad Melanoom gerealiseerd. Voor patiënten is het goed om te weten of er in een ziekenhuis een zorgpad is en hoe dat er uit ziet.
Nacontrole / follow-up
Na de behandeling zult u een aantal jaren onder controle blijven bij de huidarts. U wordt meestal 5 jaar gecontroleerd, bij hele dunne melanomen wordt veel korter gecontroleerd. Tijdens de controle wordt het litteken van het melanoom onderzocht en worden lymfeklieren in de omgeving van het litteken van het melanoom en de overige huid gecontroleerd. Ook wordt u gewezen op de mogelijkheid van zelfcontrole. Begeleiding is een belangrijk onderdeel van de controle. Aarzelt u daarom niet om zelf ook onderwerpen aan de orde te stellen. Het gaat er immers om te kijken hoe het met u gaat. Het is handig om uw vragen ter voorbereiding op te schrijven en het briefje mee te nemen. Zo weet u zeker dat u alles bespreekt. Afhankelijk van uw situatie wordt u ook gecontroleerd door de chirurg. Bij uitgezaaid melanoom worden de controles uitgevoerd door de internist-oncoloog.
U kunt in de controleperiode ook altijd een beroep doen op de oncologie verpleegkundige, zowel telefonisch als met een gesprek op de polikliniek dermatologie. Zij kan veel vragen beantwoorden en u helpen bij het vinden van ondersteuning. Zij kan u vragen hierbij de Lastmeter in te vullen. Op deze lijst kunt u aangeven welke klachten u heeft en in welke mate. Ook kunt u aangeven op welk gebied u nog hulp nodig heeft.
Links
Symptomen
www.checkjevlekje.nl
www.myskincheck.nl
Zelfcontrole
www.kanker.nl/bibliotheek/melanoom/behandeling-en-bijwerkingen/1044-nazorg-en-controle-bij-melanoom
Algemene informatie
www.melanoom.nfk.nl
http://kanker.kwfkankerbestrijding.nl/soorten-kanker/Pages/soorten-kanker-melanoom.aspx
www.huidarts.info
Lastmeter
www.lastmeter.nl